Symposium in schaduw van de ISU WK Afstanden: Hoe bescherm je jonge schaatsers tegen seksuele intimidatie?

Wat is er nodig voor een optimaal prestatieklimaat? Is dat hetzelfde als een plezierige sportomgeving? Wat versta je onder seksueel grensoverschrijdend gedrag? Wat zouden redenen kunnen zijn om incidenten niet te melden? Wat is het grijze gebied? En hoe worstelen jullie daar als trainers/coaches mee?

Het was serieuze kost op zaterdag 4 maart in het Abe Lenstra Stadion te Heerenveen, waar ruim vijftig Nederlandse (jeugd)trainers en circa twintig internationale gasten uit de schaatssport met elkaar spraken over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zij deden dit in de slipstream van de ISU WK Afstanden, waar een symposium plaatsvond van SAYES, het internationale project waarvan de KNSB partner is. Doel hiervan is om jonge Europese schaatsers te beschermen tegen seksuele intimidatie.

Uit onderzoek blijkt dat een op de vijf sporters ooit te maken heeft gehad met seksuele intimidatie. In Frankrijk beleefde het kunstrijden in 2020 een groot schandaal van seksueel misbruik en geweld. De Franse regering drong aan op een brede aanpak van deze problematiek. Zo werd SAYES geboren: Safeguarding for Young European Skaters. In het Nederlands: het beschermen van jonge Europese schaatsers (tegen seksuele intimidatie).

Wetenschappelijk
Het project werd vorig jaar afgetrapt met een symposium in Montpellier, aan de vooravond van de WK Kunstrijden aldaar. Nu trad de KNSB op als organisator van het vervolg daarop. Naast de ruim vijftig jeugdtrainers waren ook de andere partners van dit project te gast: de Franse schaatsbond FFSG, de Internationale Schaatsunie ISU, de Hongaarse schaatsbond MOKS (digitaal aanwezig) en vanuit Frankrijk de Université Lyon 1 Claude Bernard en de organisaties Colosse aux pieds d’argile en Sport et Citoyennete. Daarnaast sloten vertegenwoordigers van de bonden uit Canada, Zwitserland en Duitsland bij de conferentie aan. 

Herman de Haan, directeur-bestuurder van de KNSB, opende het symposium. Hierna nam Philippe Liotard, hoogleraar aan de universiteit van Lyon, het publiek mee door 25 jaar historie op het gebied van seksuele intimidatie in de sport. Drie boeken van (ex-)sporters hebben het publieke bewustzijn over dit thema sterk vergroot. Iedereen weet nu dat het probleem voorkomt, ook in de sport. SAYES is bedoeld om met name jonge sporters weerbaar te maken. Liotard levert hiervoor de wetenschappelijke bouwstenen aan, zijn onderzoek is nog in volle gang.

Heel concrete stappen zet het Centrum voor Veilige Sport Nederland (CVSN) reeds. Daar kunnen slachtoffers van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag 24/7 terecht om melding te maken van wat hen is overkomen, betoogde Petra van den Hoek, casemanager van het CVSN. Slachtoffers krijgen ondersteuning om de juiste vervolgstappen te zetten, van mediation tot aangifte bij de politie. Ook de beschuldigden kunnen rekenen op steun. 

Dat zaken van seksueel overschrijdend gedrag complex zijn, maakte Herman de Haan duidelijk aan de hand van een (anoniem) voorbeeld uit de praktijk. De ouders van een 13-jarige schaatser melden bij de vertrouwenscontactpersoon van zijn club, dat diens trainer (van 24 jaar) hem via Whatsapp onheus seksueel heeft bejegend. Zij willen dat de club maatregelen neemt tegen de trainer. En wat gebeurt er dan? 

De Haan, die voor deze lezing de zieke Maaike Pekelharing (casemanager van de KNSB) verving, schetste het ingewikkelde proces dat volgt. Daarin spelen naast het clubbestuur ook de KNSB en het CVSN een rol. Belangrijk is dat alle partijen recht hebben op een zorgvuldige behandeling, inclusief de trainer, die uiteindelijk wel zes maanden werd geschorst. Het praktijkvoorbeeld leidde tot reacties vanuit de zaal vol trainers: hoe kwetsbaar zijn zij als iemand hen ten onrechte beschuldigt?

Workshop
Na een door dagleider Jurre Trouw aangekondigde koffiepauze, waarin gekeuveld werd met uitzicht op de groene grasmat van sc Heerenveen, was het voor de trainers tijd om met Petra van den Hoek (CVSN) nader op de praktijk in te gaan. Daar ging het over de vragen waarmee dit artikel begon: wat is nodig voor een veilig sportklimaat en waar loop je als trainer tegenaan? 

De praktijk blijkt dan vol dilemma’s te zitten. Want kun je kinderen nog wel aanraken om ze te helpen een (schaats)beweging onder de knie te krijgen? Wat als je pupil zich ineens anders gedraagt na een in jouw ogen onschuldige opmerking? Ga het gesprek aan, dat blijkt in alle gevallen het belangrijkste credo. Maar doe dat niet één op één in een afgesloten ruimte, want ook dat kan verkeerd uitpakken. Menige trainer en club hanteert daarom het vier-ogenprincipe: zorg dat er altijd iemand extra aanwezig is om mee te kijken.

Dat en nog veel meer passeerde de revue tijdens de trainers-sessie in Heerenveen. Een zaaltje verder hielden de internationale SAYES-partners een rondetafelgesprek over hetzelfde thema. Daaraan nam ook een ISU-afvaardiging deel, met onder anderen Sergio Anesi, Albert Hazelhoff en Jildou Gemser. Inzet van die bespreking was om SAYES niet alleen een project van woorden maar ook van daden te laten zijn. 

Campagnes

“We kunnen terugkijken op een geslaagd symposium, waarin zowel het beleid als de praktijk uitgebreid en goed is behandeld. Tegelijkertijd realiseren we ons dat we dit onderwerp moeten blijven bespreken met elkaar”, zegt Corien Mostert, projectleider SAYES van de KNSB. “Ik kijk uit naar het vervolg, waarin we met concrete campagnes willen komen, gericht op preventie. Uiteindelijk willen we het onderwerp vooral bij de jonge schaatsers en hun ouders en coaches krijgen. Daar doen we in Nederland, bij de KNSB en CVSN, eigenlijk al best veel aan. SAYES beschouwen we als aanjager van dat proces.”

Het project, dat financieel wordt ondersteund vanuit het Europese programma Erasmus+, loopt tot 1 januari 2025. Meer (Engelstalige) informatie over SAYES vind hier.