Supervrijwilliger Rein Zwart overleden, parkeerbaas en gezicht van Thialf

Hij werd 85 jaar oud en het grootste deel van zijn leven zette Rein Zwart zich als vrijwilliger in voor de schaats-, skeeler- en wielersport. Je kunt hem gerust een supervrijwilliger noemen, die al vanaf de openingsdag in 1967 betrokken was bij ijsbaan Thialf. Rein Zwart overleed op 23 april in zijn woonplaats Heerenveen.  

Een warm mens is niet meer. In de reacties op Facebook klinkt diepe waardering door voor dit ‘icoon van de noordelijke sportwereld’. Rein Zwart wordt daar omschreven als recht door zee, oplossingsgericht, een man die geen confrontatie uit de weg ging en altijd alles weer ‘passend’ wist te maken. Zwart was kortom ‘een man met hart, woorden en daden voor de schaatssport’.

Zijn eerste schreden als vrijwilliger zet Rein Zwart al in de jaren 50 van de vorige eeuw, als hij hand en – spandiensten verrricht voor de Ronde van Heerenveen, een jaarlijks terugkerende wielerwedstrijd. Daar vragen ze hem of hij misschien ook… “Daar kon ik geen neen tegen zeggen en zo is het allemaal begonnen”, vertelt hij in 2016 aan het weekblad Groot Heerenveen. 

In 1956 wordt hij bestuurslid van de Heerenveense wielervereniging Olympia, waarvan hij pas in 1994 als erelid afscheid neemt. Aanvankelijk is het vooral de wielersport die van zijn vrijwilligerswerk profiteert, wat de KNWU in 2002 waardeert met het Gouden Wiel. Zwart opereert onder meer als jurylid bij bijna 1700 wedstrijden, organiseert zelf veel koersen en richt mede de Ronde van Zuid-Friesland op. Dat doet hij samen met broer Wolter, met wie hij ook in de schaatswereld optrekt. 

Als op 14 oktober 1967 in Heerenveen de kunstijsbaan Thialf officieel opengaat, regelt Rein Zwart daar de kaartcontrole. De eerste grote wedstrijd waarin hij diezelfde taak uitvoert is bij het eerste EK allround voor vrouwen in 1970. Er zullen daarna nog vele toernooien volgen, met op hoogtijdagen ruim 25.000 mensen op de tribunes.  Op het stadion zit dan nog geen overkapping, want die komt er pas in 1987. Het gloednieuwe dak van Thialf gaat er bij het allereerste WK figuurlijk meteen weer af, met ruim 16.000 dolenthousiaste fans op de tribunes. In Andere Tijden Sport vertelt Zwart hoe hij meehielp om orde te scheppen in die Heerenveense heksenketel.

Bij Thialf doen ze nooit vergeefs een beroep op Rein Zwart, die decennialang de coördinator is van een grote groep vrijwilligers, die hij zelf op sterkte houdt. Terwijl broer Wolter binnen de stewards aanstuurt, leidt Rein buiten alles in goede banen. In moderne taal zou je hem de ‘eindbaas’ noemen van deze parkeerwachten en toegangscontroleurs. Zelf ziet hij zich niet als baas, voor hem is iedereen gelijk. “We staan allemaal op één grote rij naast elkaar. Ik ben niet te beroerd om een dranghek weg te zetten of een bak te legen”, zegt hij in 2010 op KNSB.nl.

Zelfs wanneer hij als tachtiger zijn vrijwilligerswerk heeft overgedragen, blijft hij nog naar Thialf komen, om te kijken of alles naar wens verloopt en om een praatje te maken met (oude) bekenden. Dat doet hij ook nog in de voorbije winter. Als het stadion begin april het seizoen afsluit met het WK ijsspeedway gaat Zwart nog eventjes langs om even poolshoogte te nemen, het zal zijn laatste bezoekje worden. 

In de schaatssport gaat Zwarts hart vooral uit naar de marathon, waarvoor hij zich al sinds het begin van de jaren 70 inzet, eerst als organisator van wedstrijden en spoedig als (hoofd)scheidsrechter. In die functie reist hij ook de wereld over, als het peloton bij gebrek aan Nederlands natuurijs Alternatieve Elfstedentochten afwerkt in onder meer Finland, Canada, de VS, Japan en natuurlijk op de Oostenrijkse Weissensee, waar ‘de Alternatieve’ uiteindelijk zijn vaste plaats van handeling krijgt. 

Later, wanneer het reizen voor hemzelf achter de rug is, voorziet hij de scheidsrechters in Oostenrijk nog wel geregeld telefonisch van advies. Als docent bij de KNSB, die marathonjuryleden opleidt, kent Zwart de regels als geen ander. Dichterbij huis blijft hij het marathonschaatsen sowieso ondersteunen. Als er wedstrijden zijn in Thialf, op welk niveau ook, Rein Zwart is betrokken bij de organisatie, tot en met afgelopen seizoen… 

Wat doet zo’n vrijwilliger eigenlijk in het dagelijks leven? Na te hebben geproefd van het bakkersbestaan verdient Rein Zwart de kost als kwaliteitscontroleur bij Tektronix, leverancier van geavanceerde meetapparatuur. Daar gaat hij op zijn 57^ste vervroegd met pensioen, waardoor hij nog meer tijd krijgt voor zijn grote hobby’s schaatsen en wielrennen. Hij maakt overigens ook een uitstapje naar het voetballen, als (hoofd)parkeersteward bij SC Heerenveen. 

Voor al het verrichte vrijwilligerswerk wordt Rein Zwart diverse malen onderscheiden, ook door de koningin. Hij is Lid in de Orde van Oranje-Nassau sinds 2010, hetzelfde jaar waarin schaatsbond KNSB hem tot Lid van Verdienste benoemt. Hij is dan nog lang niet klaar met zijn inzet voor de sport, er zullen nog vele jaren volgen, ook als zijn gezondheid hem wat in de steek laat. 

De supervrijwilliger uit Heerenveen, die vaak wordt vergezeld door zijn vrouw Martha, krijgt in 2015 te kampen met chronische leukemie. Die ziekte lijkt redelijk onder controle, totdat hij tijdens de pandemie corona oploopt. Die besmetting tast vooral zijn longen aan, wat hem uiteindelijk fataal wordt. 

Rein Zwart laat twee zoons (Anne Franke en JanWillem) en drie kleinkinderen na, die trots zijn op hun (groot)vader. In Thialf, dat 55 jaar lang zijn tweede thuis was, is op 28 april van 19.00 tot 20.00 uur een condoleance-bijeenkomst voor Zwart. Zijn uitvaart is op 30 april.