MJOP uitgelicht: windows of opportunity

Jetske Wiersma (projectleider MJOP) zal de komende periode iedere maand een specifiek onderdeel uit het Meerjarenopleidingsplan (MJOP) van de KNSB belichten. Het MJOP biedt een gestructureerde, eenduidige en inzichtelijke opleidingsweg waarin handvatten worden aangeboden voor alle trainers en coaches om talentvolle sporters (langebaan schaatsers, shorttrackers, inline-skaters en kunstrijders) te stimuleren en helpen ontwikkelen naar de top. Het onderwerp waar Jetske vandaag dieper op in gaat is: ‘the windows of opportunity’.

Windows of opportunity

Het MJOP is onder andere gebaseerd op de trainbaarheid van de sporters. Trainbaarheid is het aanpassingsvermogen aan een trainingsprikkel tijdens verschillende fases van ontwikkeling en rijping. Alle fysiologische systemen zijn altijd trainbaar, maar er zijn bepaalde gevoelige perioden tijdens de ontwikkeling wanneer het lichaam het grootste aanpassingsvermogen heeft op specifieke trainingen. Deze gevoelige perioden noemt men ook wel windows of opportunity. Er zijn vijf fysiologische factoren die worden gezien als de belangrijkste pijlers voor training en prestaties met elke factor zijn eigen window of opportunity. Deze vijf factoren zijn: coördinatie (houdings- en bewegingsgevoel), mobiliteit, uithoudingsvermogen, kracht en snelheid. In Figuur 1 zijn de gevoelige periodes van trainbaarheid van deze factoren uitgezet tegen de biologische leeftijd, waarin de groeispurt te zien is als PHV (Peak Height Velocity).

Coördinatie: de optimale periode om coördinatie en vaardigheden te trainen is voor mannen op een leeftijd tussen 9 en 12 jaar en voor vrouwen tussen 8 en 11 jaar (Wormhoudt, Teunissen & Savelsbergh, 2012).

Mobiliteit: de gevoelige periode voor de trainbaarheid van flexibiliteit/ lenigheid is voor zowel mannen als vrouwen op een leeftijd tussen 6 en 10 jaar. Speciale aandacht voor de lenigheid moet worden besteed tijdens de PHV, vanwege het verschil in groeisnelheid van de botten en de spieren.

Uithoudingsvermogen: de gevoelige periode voor de trainbaarheid van uithoudingsvermogen vindt plaats tijdens de start van PHV. Trainingen voor de aerobe capaciteit worden geadviseerd te doen voordat sporters de PHV bereiken en aerobic power kan in steeds grotere mate worden geïntroduceerd nadat de groei vertraagd.

Kracht: de gevoelige periode voor de trainbaarheid van kracht is vastgesteld door de biologische leeftijd. Voor vrouwen is dit direct na PHV of bij de start van de menstruatie en voor mannen vindt dit plaats 12 tot 18 maanden na PHV. Snelkracht en krachtuithoudingsvermogen kunnen al voor de puberteit worden ontwikkeld door alleen gebruik te maken van het eigen lichaamsgewicht, lichte gewichten of medicijnballen.

Snelheid: de eerste gevoelige periode voor de trainbaarheid van snelheid is voor mannen op de leeftijd van 7 tot 9 jaar en voor vrouwen tussen 6 en 8 jaar. De tweede gevoelige periode vindt voor mannen plaats op de leeftijd van 13 tot 16 jaar en voor vrouwen tussen 11 en 13 jaar. De duur van de trainingsprikkel is respectievelijk 5 á 6 seconden en 5 tot 20 seconden.

Wanneer je rekening wil houden met de biologische leeftijd en daarbij behorende windows of opportunity van sporters, zullen trainingsprikkels veel meer op maat moeten worden aangeboden. TIP: Indien je als coach niet te grote verschillen in trainingsprogramma’s wil krijgen binnen je trainingsgroep, dan is het een idee om kinderen op biologische leeftijd in te delen in plaats van chronologisch leeftijd. Hiermee kan je overbelasting en onderbelasting voorkomen.

Meer informatie over het MJOP

Lees ook: MJOP uitgelicht: fysiek allround ontwikkelen

Figuur 1: Windows of opportunity (Balyi)