In memoriam Jan Pesman (1931-2014)

Afgelopen donderdag is in Delfzijl oud-schaatser Jan Pesman overleden. Hij werd 82 jaar. Pesman werd in 1931 in het Groningse dorp Holwierde geboren als zoon van de landbouwer Reinder Dirk Pesman en Eva Toxopeus.

Zijn hoogtepunt als langebaanschaatser bereikte hij op de Winterspelen in Squaw Valley in 1960, waar hij brons won op de vijf kilometer.

Eerzuchtig, eigengereid, keihard voor zichzelf en lastig voor anderen: Jan Pesman had alles in zich van een echte topper. Jammer alleen dat hij leed onder het traditionele Nederlandse schaatsvirus uit die dagen: een te zwakke sprint, waardoor allround-titels buiten zijn bereik zouden blijven.

Pesman kwam pas laat met de wedstrijdsport in aanraking. Hij was al 23 toen hij in 1955 zijn eerste wedstrijdjes op natuurijs reed. Het talent werd opgepikt door de NVBHS, de Nederlandse Vereniging ter Bevordering van het Hardrijden op de Schaats. Met die ’club met de lange naam’ mocht Pesman mee op trainingskamp naar Hamar.

Wat goed is, komt snel, dat bleek meteen. Pesman maakte als enige in één keer de overstap van de Hamarse ’talentengroep’ naar de echte kernploeg onder leiding van trainer Klaas Schenk. Aan de Olympische Winterspelen in 1956 kwam hij niet toe, maar het tekende de gretigheid van Pesman dat hij zichzelf ook toen al medaille-kansen toedichtte.

Vanaf 1957 tot en met 1960 kwalificeerde Jan Pesman zich voor alle EK’s en WK’s. Het voor-Olympische seizoen 1959 was zijn beste jaar: vijfde bij zowel EK als WK Allround. Bij het WK won Pesman zelfs de 5000 meter en behaalde zilver op de langste afstand. Na Kees Broekman en Wim van der Voort in 1952 had Nederland eindelijk weer een echte Olympische troef.

Niemand minder dan Hjalmar Andersen, de Noorse schaatslegende die in 1952 drie keer goud wegkaapte voor de neuzen van Van der Voort en Broekman, tipte de Groningse boerenzoon zelfs als favoriet voor het langste Olympische schaatsnummer bij de Winterspelen in Squaw Valley.

De eerste kans om onsterfelijk te worden kreeg Pesman op 25 februari, de dag van de Olympische 5000 meter. De loting kon niet beter: in de elfde rit, na alle kanshebbers, tegen het Russische kanon Viktor Kositjkin. Pesman kwam echter niet verder dan brons. Een teleurstelling. Goud of de dood, dat was zijn instelling. Dus dan maar op de 10000 meter. Na negen rondjes had hij al negen seconden voorsprong op het schema van de Noorse favoriet Knut Johannesen. “Maar wat er toen gebeurde, had ik nog nooit meegemaakt”, zei Pesman na afloop. “Ik werd stijf in de kont, alles deed me zeer. Ik moest zelfs een extra slag in de bocht maken.” Hij werd op zijn favoriete afstand slechts twaalfde. “Ik was te gretig”, zou hij later zeggen.

De teleurstelling was zo groot dat Pesman besloot om nooit meer aan een schaatswedstrijd mee te doen.

Foto: archief KNSB | Jan Pesman (midden) en trainer Kees Broekman (links) voor het vertrek naar de Winterspelen in Squaw Vallen.